Türk Dünyasında İslam Sovyet Ateizmi ve Kültürel Süreklilik

1917 Ekim Devrimi’nden sonra Orta Asya Türkleri dinî ve millî yönden çesitli baskilara maruz kalmistir. Marksist-Leninist yönetimin baskilari, özellikle din üzerine yogunlasmistir. Bundaki öncelikli amaç ise dini, “bilimsel ateizm” olan yeni bir insan -Sovyet insani- yaratmaktir. Din yerine “bilimsel ateizmin” ikame edilmeye çalisilmasi; bazi taninmis sahsiyetlerin din karsiti propagandaya alet edilmesi; Islam’in kadini köle olarak gördügü, Sovyet ideolojisi sayesinde ise kadinin özgürlesecegi benzeri propagandalar; halk edebiyatindan özenle seçilmis, dine elestirel bakan siir, destan vb. ürünlerin ateizm politikalarini desteklemek üzere kullanilmasi, hep bu amaca yöneliktir. Bu baskilarin en kapsamlisi ve siddetlisi ise süphesiz Orta Asya’nin hâkim unsuru Müslüman-Türk halkina karsi uygulanmistir.Uzun yillar Orta Asya’da arastirmalar yürütmüs alaninda uzman bir ismin genis bilgi birikimiyle yazilmis olan bu eser, Sovyet ideolojisinin söz konusu baskici tutumu ile Orta Asya Türklerinin dinî yapisi arasindaki mücadele, Islami geleneklerinin günlük yasamdaki görünümleri ve bu geleneklerin tarihî kökenleri konularini ele almaktadir. Ayrica Fergana Vadisi’nin geleneksel yapisi, Yesevilik ve onunla baglantili hareketler, Alevilik, Bektasilik, ziyaretgâhlarin halk üzerindeki etkisi gibi Orta Asya ve Anadolu’nun dinî yapisi üzerinde oldukça etkili olan unsurlarla zenginlestirilmistir.