Mektuplar

Dostoyevski, roman kisilerini, içinde bulundugu toplumsal durumlar u¨zerine kurgular. Kahramanlarini kendi du¨su¨nce ve kanaatlerinin âdeta bir sözcu¨su¨ yapar. Yine de o, bireysel ve toplumsal gerçeklikleri romanlarinda daha belirsiz ve dolambaçli bir dille aktarirken bu gerçekligi mektuplarinda daha dogrudan ve sözu¨nu¨ sakinmaksizin anlatir.Kronolojik olarak erken dönem ve geç dönem seklinde kabaca iki gruba ayrilabilecek mektuplarindan birinci gruba alinabilecek ilk mektuplarinda; askerî mu¨hendislik okulunun uygunsuz atmosferiyle âdeta bir zavalli durumundaki karamsar ve duygusal ergenin kirilgan ruh hâli bu¨tu¨n ayrintilariyla ortaya çikar. Bu dönem mektuplarinda yazar, sorunlarla dolu kalbini, sik sik kardesi Mihail’e açar. Kafasi; Tanri, doga ve ruhla ilgili karmakarisik felsefî du¨su¨ncelerle çalkalanir. Üstelik bu dönemde, evden gelen para havaleleri de seyrektir. Babasina yazdigi mektuplarinda ‘demir gibi sert yoksullugun’ tadini burada ilk defa tattigini belirtir. Bu yoksulluk, yillarca onun pesini birakmayacak ve kisiligi u¨zerinde silinmez izler birakacaktir. Genellikle ayni kisiye yazdigi geç dönem mektuplariysa gelismekte olan bir yazarin ruh durumunu yansitir: Âniden beliren, bas döndu¨ru¨cu¨ ve kisa ömu¨rlu¨ bir meshur olma durumu, yasaminin sonuna kadar su¨recek edebiyat irgatçiliginin baslangici, sinsi depresyon ataklari, belirsiz ‘ruhî’ ve sinirsel rahatsizliklar, muhtemelen ilk sara belirtileri…Mektuplar, Dostoyevski’nin sanatini çok yakindan ilgilendirip derinden etkileyen özel yasaminin yeniden insasi açisindan temel bir kaynak niteligi tasir. Bu bakimdan mektuplar, içinde bazi romanlarinin kahramanlarini da yakaladigimiz Dostoyevski’nin en yalin, en dolaysiz toplumsal ve bireysel fotografini çeken otobiyografisi olarak da okunabilir.