İslam Topraklarında Otoriter Rejimler

Islam topraklarinda laiklik fikri, öncelikle Bati hakimiyeti altina girmis topraklarda ortaya çikmis, daha sonra bu örneklerle Müslüman baska ülkelere yayilmis; kimi zaman basariya ulasmis, kimi zaman da basarisizlikla sonuçlanmistir. Ancak, her ülkenin kendi tarihi ve konjonktürüyle gelisimi ve sonuçlari farkli olmustur. Türkiye, laikligin entegrasyonunda basarili olabilmisken, diger Müslüman ülkelerde tam bir uyum saglanamamistir. Çalismalarini CNRS’de (Fransiz Ulusal Bilimsel Arastirma Merkezi) sürdüren Pierre-Jean Luizard karsilastirmali olarak Islâm topraklarinda otoriter laikligin izini sürmekte; nedenlerini, gelisimlerini ve sonuçlarini Türkiye, Iran, Arap cografyasi ve Kuzey Afrika özellerinde ortaya koymaktadir. Türkiye ve Iran örnekleri baslangiçta birbirleriyle benzerlikler gösterse de hem toplumlarin farkliliklari, hem de yillar içindeki uygulamalar nedeniyle gelisimleri birbirlerinden tamamen ayrilir. Birinci Dünya Savasi’nin ardindan bir ulus-devlet haline gelen Türkiye, laik bir sivil din arayisina geçer ve bu konuda elde ettigi basari, onun Arap ülkeleri tarafindan örnek alinmasina kadar varir. Baslangiçta yakin amaçlarla yola çikan Iran’da ise durum farkli bir yönde ilerler; Iran, bir Islam devrimine giderken, Türkiye demokratik problemleriyle bogusarak öncesinde ve sonrasinda askerî darbeler yasar. Arap ülkeleri ve Kuzey Afrika’da ise laiklesme ve demokrasi hareketlerinin seyri, bu iki ülkeden farkli yöndedir. Laiklik, Müslüman ülkelerde demokratiklesmeye giden bir araç olabilir mi? Pierre-Jean Luizard bu çalismasinda otoriter rejimlerle saglanmaya çalisilan laikligin Islam topraklarinda gelismesinin süreçlerini, sonuçlarini, farkliliklarini ve bunun yaninda ortak noktalarini da incelerken, Türkiye ve Iran’in yani sira, basta Irak, Suriye, Tunus, Cezayir, Misir olmak üzere, Islam topraklarindan örnekler üzerinden gitmektedir.