Devletin Yahudileri Ve “Öteki“ Yahudi

Rifat N. Bali’nin, Türkiye Yahudilerinin yakin dönem tarihine iliskin ayrintili arastirmalari, ayni zamanda Cumhuriyet döneminin sosyal ve siyasal yapisina isik tutuyor. Elinizdeki kitapta, bu tarihten degisik kesitler yer almakta. Bunlardan siyasal açidan en dikkate deger olani, Cumhuriyet’in ilk döneminden bes Yahudi seçkininin biyografisidir: Hukukçu Gad Franko, Ittihatçi Emniyet Amiri Samuel Izisel, Roma Hukuku Ordinaryüs Profesörü Mison Ventura, DP’nin ilk gayrimüslim milletvekili avukat Salamon Adato ve Tek Parti döneminin bagimsiz milletvekili Prof. Dr. Samuel Abrevaya. Gayrimüslimleri Türklestirme politikalarinin aktif savunucusu olan bu kisilerin hayat hikâyeleri, sözkonusu politikalarin ’ruhunun’ ve etkilerinin daha iyi anlasilmasini sagliyor. Yirmi kur’a gayrimüslim ihtiyatlar olayi ve 1933’te Türkiye’ye gelen Yahudi asilli Alman bilim adamlarina yönelik tepkilerin irdelendigi bölüm de, Tek Parti döneminde ayrimcilik ve yabanci düsmanligini aydinlatmasiyla, bu tasviri tamamlamaktadir. Kitabin önemli bir katkisi, bir ailenin katledilmesi olayi vesilesiyle, Urfa Yahudilerinin bu sehirdeki son yillarini anlatan ve onlarin buradaki varligini hatirlatan bölümdür. Kitabin bir baska bölümünde, Ikinci Dünya Savasi yillarinda Nazi Soykirimi’ndan kaçarak Ingiliz mandasi altindaki Filistin’e gitmeye çabalayan Yahudi mültecileri tasiyan gemilerin dramatik öyküleri yer aliyor. Arsivden Sayfalar baslikli bölümdeki makalelerde ise, 20. yüzyilin basinda Istanbul’un fuhus âleminde Yahudilerin etkinligi; ve son yillarda çok tartisilan ’Sabetaycilik’ konusu ele alinmakta. (Arka Kapak)